سنگ کلیه و علل آن
سنگ کلیه رسوبات سخت از مواد آلی هستند که با بالا رفتن غلظت املاح و نمک بدن و کمبود مایعات ایجاد می شود. این جسم سخت هر جای دستگاه ادراری از کلیه تا مثانه دیده می شود و به رنگ های قهوه ای یا زرد هستند. سنگ کلیه کوچک می تواند بدون درد و علائم خاصی خارج شود. گاهی این جسم سخت با درد از مجاری ادراری خارج شده یا در صورت بزرگ بودن در حدود ۵ میلی متر موجب انسداد مجاری ادراری می شود. در حالت کلی احتمال ابتلای مردان به این بیماری نسبت به زنان دو برابر می باشد.
علایم وجود سنگ
سنگ کلیه تا زمانی که ثابت و بدون حرکت است، هیچگونه علائم و دردی ندارد. از زمان جابه جایی سنگ در کلیه و حرکت به سمت مجاری ادراری میزان درد و محل آن متفاوت است. اندازه سنگ می تواند بسیار بزرگ شود بدون انکه حتی متوجه شوید. درد شدیدی که بیمار احساس می کند در حقیقت تجمع ادرار در پشت سنگ کلیه است. این درد شدید معمولا با تهوع و استفراغ همراه است که با مسمومیت غذایی اشتباه گرفته می شود. درد سنگ کلیه در آقایان از پهلو وکشاله ران به بیضه ها و در بانوان به ناحیه ی تناسلی منتها می شود. در این حالت فرد مکرر احساس دفع ادرار دارد اما این احساس کاذب است.
از علائم عمده سنگ کلیه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سوزش در دفع ادرار
- ادرار بد بو
- احساس تهوع و استفراغ
- رنگ غیر معمول در ادرار( ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای)
- کم شدن غیرعادی در حجم ادرار
- تکرر ادرار
- درد شدید در پهلو، پشت، لگن، کشاله ران و پایین دنده ها که ممکن است پایین شکم تیر بکشد.
- قلنج کلیه (درد های ناگهانی در اثر حرکت سنگ)
- گاها ناتوانی در نشستن
- درد در هنگام ادرار
علل ایجاد تشکیل سنگ
اصولا در به وجود امدن سنگ یک علت واحد وجود ندارد. بلکه چند عامل دست به دست هم میدهند تا سنگ تشکیل شود. دلیل اصلی بوجود امدن ان وجود مواد معدنی و نمک (مانند کلسیم، اگزالات و اسید اوریک) به میزان فراوان و کاهش مواد مهار کننده تشکیل بلور ( مانند سیترات، پیروفسفات و منیزیوم) است. این موضوع پایه ی اولیه تشکیل سنگ را بنا می کند. گاهی در افراد سنگ ساز بیماریهای زمینه ای وجود دارد که منجر به افزایش مقدار مواد معدنی و نمک ها در ادرار میشوند مانند هیپرپاراتیروئیدیسم، اسیدوزتوبول کلیوی، هیپراگزالوری اولیه و ثانویه. زمانی که هیچ علتی برای سنگ سازی بیمار کشف نشود ان موقع اصطلاح “سنگ ایدیوپاتیک “ بکار میرود. ما در اینجا علل تشکیل سنگ کلیه را در اینجا بررسی می کنم:
مصرف پایین مایعات و حجم ادرار کم
پایین بودن حجم ادرار می تواند بر اثر مصرف پایین مایعات یا از دست دادن اب به دلیل ورزش، فعالیت بدنی زیاد و زندگی در محل گرمسیری باشد. در این حالت ادرار غلیط شده و رنگ تیره و بد بو می گیرد. با مصرف مایعات کافی احتمال اشباع نمک و مواد معدنی کاهش می یابد. در این صورت امکان ایجاد سنگ کلیه از بین می رود. مصرف روزانه ۳ لیتر مایعات توصیه می شود. با توجه به اینکه آب بهترین مایع برای نوشیدن است ولی می توان از هر نوشیدنی استفاده کرد چرا که هدف رساندن مایعات به بدن است. افرادی که سنگ کلیه دارند باید روزانه ۲.۵ لیتر دفع ادرار داشته باشند.
رژیم غذایی نادرست
اگر سنگ کلیه شما از نوع کلسیمی باشد، دلیل آن مصرف کلسیم زیاد و وجود مقادیر زیاد آن در ادرار است. البته می تواند ناشی از مصرف زیاد نباشد و مشکل از نحوه مدیریت کلسیم در بدن باشد. این دلیل بسیار شایع می باشد در نتیجه احتمال مانع شدن از تشکیل سنگ کلیه در اثر کم کردن مصرف آن بسیار کم است. کمبود کلسیم دریافتی بدن می تواند به سلامتی استخوان های بدن آسیب بزند و در نتیجه احتمال تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. به همین علت پزشکان برای کاستن کلسیم از ادرار توصیه به کم کردن مصرف سدیم دارند. به این علت که نمک زیاد در رژیم غذایی احتمال شکل گرفتن سنگ کلیه کلسیمی را بالا می برد. منتقل شدن مقدار بالای سدیم به ادرار از بازجذب کلسیم در ادرار و منتقل کردن آن به خون جلوگیری می کند.
سنگ کلیه تشکیل شده از اگزالات ناشی از مصرف زیاد اگزالات می باشد. این ماده در خوراکی هایی مانند توت فرنگی، تمشک، کرفس و اسفناج وجود دارد. اگزالات با چسبیدن به کلیه باعث ایجاد رسوب و کریستال های سوزنی می گردد. علاوه بر اگزالات، پروتئین، کلسیم و حتی آبی که می خوریم در تشکیل سنگ اگزالات موثر است.
افزایش اسید بدن که از پروتئین حیوانی تامین می شود سبب تشکیل سنگ کلیه اگزالات کلسیمی و اسید اوریکی می شود. مصرف گوشت زیاد به این علت که به اسید اوریک تجزیه می شوند ممکن است سبب تشکیل این نوع سنگ کلیه می شود. در نهایت عاملی که به شما کمک می کند تا احتمال تشکیل سنگ کلیه در کلیه های خود را کاهش دهید مصرف بیشتر فیبر غذایی است.
ارث
از دلایل شایع ایجاد سنگ ها کلیوی ارث داشتن این موضوع از خانواده است.
پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید به این علت که باعث افزایش دفع کلسیم می شود سبب بالا بردن احتمال ایجاد سنگ کلیه در این افراد می شود.
دیابت نوع دو
این نوع دیابت باعث اسیدی شدن بیشتر ادرار و در نهایت سنگ کلیه می شود.
برای آشنایی بیشتر با دیابت و انواع آن کلیک کنید.
بارداری
در این دوران به علت افزایش سطح پروژستون سرعت دفع ادرار کند می شود. همینطور با توجه به بزرگ شدن رحم، ظرفیت مثانه کاهش می یابد و در نهایت احتمال تشکیل سنگ افزایش می یابد.
انواع سنگ کلیه چیست و چه ویژگی هایی دارند؟
سنگ های کلسیم
رایج ترین نوع سنگ کلیه سنگ های کلسیم است که آن هم به صورت کلسیم اگزالات شکل می گیرد. عدم دریافت آب کافی یا از دست دادن بیش از حد آن از طریق تعریق زیاد و از دست رفتن آب بدن سبب تشکیل سنگ کلیه می شود. موارد دیگری که سبب تشکیل این نوع سنگ می شود شامل:
- مصرف زیاد ویتامین D
- جراحی بای پس گوارشی
- اختلالات متابولیک
این سنگ ها همینطور می تواند به صورت کلسیم فسفات نیز شکل بگیرند. این نوع سنگ در بیماری هایی از جمله اسیدوز توبولار شایع می باشند. اسیدوز توبولار یک سندروم بالینی است که در آن کلیه قادر به خلاص شدن از اسید کافی نیست. همچنین مصرف برخی دارو های میگرن یا صرع می تواند در بروز این نوع سنگ تاثیر داشته باشد.
سنگ های سیستین
این سنگ کلیه که بسیار نادر است نمی توان برای همیشه آن را از بین برد و امکان تشکیل دوباره آن وجود دارد. این مشکل در افرادی که اختلال سیستئینوری دارند اتفاق می افتد. این اختلال باعث دفع بیش از حد آمینو اسید ها توسط کلیه می شود.
سنگ های استروویتی
علت ایجاد این سنگ عفونت مجاری ادرار می باشد. این سنگ ها پس از تشکیل به سرعت رشد کرده و بزرگ می شوند. این نوع سنگ ها علائم کمی دارند.
سنگ های اسید اوریک
علت ایجاد این نوع سنگ مصرف زیاد پروتئین حیوانی است که میزان اسید اوریک در ادرار را افزایش می دهد. این مشکل در نهایت باعث ایجاد سنگ کلیه از جنس کلسیم می شود.
عوامل دیگری که سبب تشکیل این نوع سنگ می شوند شامل:
- اسهال یا سو جذب مزمن
- مصرف پروتئین زیاد در مصرف رژیم غذایی
- بیماری هایی مانند دیابت، نقرص
